Ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών
Διδακτορικό στη Μουσική Παιδαγωγική
Σχεδίαση και ανάπτυξη του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids και αξιοποίησή του στη «Θεωρία της μουσικής» της ωδειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα
Εποπτική επιτροπή
Επίκουρη καθηγήτρια μουσικής παιδαγωγικής, ΕΠΚ
Καθηγήτρια μουσικής παιδαγωγικής, ΕΚΠΑ
Καθηγήτρια διδακτικής των μαθηματικών, ΕΠΚ
Εξεταστική επιτροπή
Αναπληρωτής καθηγητής διδακτικής φυσικών επιστημών, ΕΠΚ
Αναπληρώτρια καθηγήτρια μουσικής παιδαγωγικής, Παν. Ιωαννίνων
Αντιπρύτανης έρευνας, Καθηγητής κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης, ΕΠΚ
Yannis Mygdanis © 2023
All Rights Reserved
Περίληψη
Μυγδάνης, Γ. (2023). Σχεδίαση και ανάπτυξη του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids και αξιοποίησή του στη «Θεωρία της μουσικής» της ωδειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Λευκωσία.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τις μορφές που τα άτομα έρχονται σε επαφή με τη μουσική, διαμορφώνοντας νέες προοπτικές μουσικής έκφρασης, αλληλεπίδρασης και μάθησης. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που διευρύνει καθημερινά τις μουσικές εμπειρίες και προτιμήσεις. Οι αντιλήψεις για τη μουσική πράξη αποκτούν νέα νοήματα μέσα από τη χρήση των ψηφιακών μέσων, δημιουργώντας, παράλληλα, προκλήσεις για τη μουσική παιδαγωγική. Οι ταχείες αυτές εξελίξεις έχουν οδηγήσει στη σχεδίαση ψηφιακών μαθησιακών περιβαλλόντων και εκπαιδευτικών λογισμικών προσανατολισμένων σε ένα πλαίσιο ριζικά διαφορετικό από το συμβατικό. Ωστόσο, η ωδειακή εκπαίδευση δε φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με το ψηφιακό συμφραζόμενο και τις σύγχρονες τάσεις στο πεδίο «μουσική, εκπαίδευση, τεχνολογία», δίνοντας έμφαση σε διδακτικά μοντέλα που έχουν σχεδιαστεί πριν από δεκαετίες, χωρίς να περιλαμβάνουν ψηφιακές τεχνολογίες στο περιεχόμενο. Σκοπός της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η ανάλυση των αξόνων σχεδιασμού και ανάπτυξης του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids, καθώς και η αξιολόγηση της χρήσης μέσα από την περιγραφή και κατανόηση των εμπειριών και των βιωμάτων μιας ομάδας τεσσάρων παιδιών ηλικίας έξι και επτά ετών στο μάθημα «Θεωρία της μουσικής», σε ένα ωδειακό ίδρυμα στην Αθήνα. Απώτερος στόχος ήταν η εξέταση των διαδικασιών μουσικής διδασκαλίας-μάθησης όταν στο συγκεκριμένο μάθημα αναπτύσσονται τεχνολογικές μουσικοπαιδαγωγικές δράσεις με το ψηφιακό εργαλείο Synth4kids.
Αναφορικά με το Synth4kids, η έρευνα εστίασε σε ζητήματα σχεδίασης εκπαιδευτικού λογισμικού στη βάση των θεωριών μάθησης και του διδακτικού σχεδιασμού, των παραδοσιακών μουσικοπαιδαγωγικών μεθόδων, των σύγχρονων τάσεων στη μουσική παιδαγωγική, καθώς και των απόψεων των συμμετεχόντων. To Synth4kids αποτελεί αναπαράσταση εικονικού μουσικού οργάνου με επαυξημένες δυνατότητες και προσανατολισμό σε μαθήματα μουσικής. Η σχεδίαση βασίστηκε σε μια κουνστρουκτιβιστική και κονστραξιονιστική προσέγγιση. Αντλεί πρακτικές από τις παραδοσιακές μουσικοπαιδαγωγικές μεθόδους, με έμφαση στη χρωμοαισθησία, στη χρήση της πεντατονικής κλίμακας, στην πρακτική του κινητού-ντο, στον σχεδιασμό γραφικής παρτιτούρας, καθώς και σε κιναισθητικές εμπειρίες. Επιπλέον, αντανακλά στοιχεία από τις αναδυόμενες τεχνολογίες –επαυξημένη πραγματικότητα, σύνδεση με απτικές διεπαφές, μουσική εκτέλεση με eye-tracking και face-tracking, χρήση QR-Code, διαδικτυακές συνεργατικές πρακτικές μουσικής πράξης μέσω WebRTC–, προσφέροντας νέες δυνατότητες για μουσικούς πειραματισμούς και ευκαιρίες για εκτεταμένες μορφές μουσικής αλληλεπίδρασης, δημιουργίας και μάθησης.
Εκτός της σχεδίασης και ανάπτυξης του Synth4kids, η παρούσα διατριβή έδωσε έμφαση στα αποτελέσματα μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης στο πρώτο έτος του μαθήματος «Θεωρία της μουσικής» σε ένα ελληνικό ωδείο, όπου σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν διδακτικά maker movement σενάρια, αξιοποιώντας το Synth4kids. Απώτερος στόχος ήταν η διερεύνηση της μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την εξέταση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων σχετικά με την αξία της εμπειρίας που βίωσαν για τη μουσική τους κατανόηση, καθώς και την απόκτηση μουσικών και τεχνολογικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα ποιοτικά εργαλεία της συμμετοχικής παρατήρησης, ομαδικά εστιασμένες συνεντεύξεις, άτυπες συζητήσεις με τα παιδιά, γραπτές διαμορφωτικές αξιολογήσεις, μη-συμμετοχική παρατήρηση από εξωτερικό παρατηρητή, καθώς και δεδομένα καταγραφής κινήσεων του χρήση από το λογισμικό. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες, προσαρμόστηκαν στο νέο μουσικο-τεχνολογικό περιβάλλον μάθησης και έδειξαν έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στις διαδικασίες. Φάνηκε να απορροφούνται στην επίλυση προβλημάτων σε αυθεντικές περιστάσεις μουσικής διδασκαλίας-μάθησης, και να θέλουν να πειραματιστούν, να προβληματιστούν και να δημιουργήσουν. Συνολικά, καταδεικνύεται ότι νέο μαθησιακό περιβάλλον ενίσχυσε τις δεξιότητες –δημιουργικότητα, υπολογιστική σκέψη, μουσικές θεωρητικές γνώσεις, δεξιότητες από τα πεδία του STEAM– και νοηματοδότησε τις εμπειρίες τους.
Λέξεις-κλειδιά: ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού, σχεδίαση maker movement σεναρίων, ωδειακή εκπαίδευση, θεωρία της μουσικής, αξία της μουσικής εμπειρίας
Mygdanis, Y. (2023). Design and development of the original music educational software Synth4kids and integration in the “Music Theory” course of the conservatoire education in Greece. Unpublished doctoral dissertation. European University of Cyprus. Nicosia.
The technological developments of recent years are constantly redefining the ways in which people come into contact with music, shaping new perspectives of musical expression, interaction, and learning. Children grow up in an environment broadening their musical experiences and preferences. In this context, musical praxis acquires new meanings through the use of digital media, creating, at the same time, challenges for music education. These rapid developments have led to the design of digital learning environments and educational software, emerging an instructional framework radically different from the conventional one. However, in Greece, conservatoire settings do not seem to align with the digital educational context and current trends in the “music, education, technology,” emphasizing teaching models designed decades ago without including emerging technologies. The purpose of this research was the analysis of the design and development of the original musical educational software Synth4kids and its evaluation through the description and understanding of the experiences of a group of four children aged six and seven years in the “Theory of Music” course in a conservatoire setting in Athens. The ultimate goal was to examine the music teaching-learning processes when technological pedagogical actions are developed in the specific lesson with the digital tool Synth4kids.
Regarding Synth4kids, the research focused on educational software design issues based on learning and instructional design theories, traditional music pedagogical methods, current trends in music education, and participants’ viewpoints. Synth4kids consists of a representation of a virtual musical instrument with enhanced and augmented capabilities oriented to lessons. The design was based on a constructivist and constructionist approach. It draws practices from traditional music education methods, emphasizing chromaesthesia, the pentatonic scale, the movable-do technique, graphic score design, and kinaesthetic experiences. In addition, it reflects elements from emerging technologies –augmented reality, connection with tangible interfaces, musical performance with eye-tracking and face-tracking, use of QR-Code, online collaborative practices via WebRTC– offering new possibilities for musical experimentation and opportunities for extended forms of musical interaction, creation, and learning.
Apart from the design and development of Synth4kids, this thesis focuses on the results of an educational intervention in the first year of the “Theory of Music” course in a Greek conservatoire, where maker movement scenarios were designed and implemented, utilizing Synth4kids. The ultimate goal was to explore the learning processes by examining children’s perceptions of the value of the experience for their musical understanding and the acquisition of musical and technological knowledge and skills. The qualitative tools of participatory observation, focus group interviews, informal discussions with the children, written formative assessments, non-participatory observation by an external observer, and log-tracking data of the software were implemented to collect the data. The findings revealed that the participants adapted to the new musical-technological learning environment and showed a strong interest in participating in the procedures. They appeared to be absorbed in problem-solving in authentic music teaching-learning situations and expressed enthusiasm to experiment, reflect and create. Overall, it is shown that the new learning environment enhanced skills –creativity, computational thinking, music theory knowledge, and skills from STEAM fields– and gained meaningful experiences.
Keywords: educational software development, maker movement educational scenario design, conservatoire education, theory of music, the value of musical experience
Ευχαριστίες
Για την υλοποίηση του παρόντος αυτού ερευνητικού ταξιδιού, απαιτήθηκε η πολύτιμη συνεργασία και επικοινωνία συναδέλφων, συνεργατών και φίλων, αποτελώντας καθοριστική πηγή αναστοχασμού και έμπνευσης, τους οποίους και ευχαριστώ θερμά. Αρχικά, θα ήθελα να εκφράσω τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μου στην επόπτρια της διατριβής, Μαρία Παπαζαχαρίου-Χριστοφόρου (επίκουρη καθηγήτρια μουσικής παιδαγωγικής, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου), η οποία μου παρείχε αμέριστη στήριξη, ενθάρρυνση και συνεχή καθοδήγηση καθόλη τη διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών. Επίσης, να ευχαριστήσω, από καρδιάς, τα άλλα δύο μέλη της εποπτικής μου επιτροπής, τη Σμαράγδα Χρυσοστόμου (καθηγήτρια μουσικής παιδαγωγικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και τη Μαρία Μελετίου-Μαυροθέρη (καθηγήτρια διδακτικής των μαθηματικών, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου), για τις εποικοδομητικές συζητήσεις, τα πολύτιμα σχόλια και τις συμβουλές τους. Η συνδρομή της τριμελούς επιτροπής ήταν ανεκτίμητη. Οι ουσιαστικές παρεμβάσεις υπήρξαν καθοριστικές, προκειμένου να υπερκεραστούν οι δυσκολίες και προκλήσεις.
Πολλές ευχαριστίες αξίζει, ακόμα, και η φίλη και συνεργάτιδα Δρ Μαίη Κοκκίδου για τους τρόπους που πυροδότησε τις σκέψεις μου σχετικά με τη σχεδίαση του μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids, τις πολύτιμες συμβουλές, τις εποικοδομητικές συζητήσεις και τη στήριξη να ξεκινήσω και να προχωρήσω την έρευνα. Θα ήταν παράλειψη να μην τονίσω τη συμβολή των γονιών μου, που χωρίς την υποστήριξη, τη συμπαράσταση, τη βοήθεια και την ενθάρρυνσή τους δε θα ήταν δυνατή η περάτωση αυτής της προσπάθειας.
Ως πράξη ευγνωμοσύνης, να αναφέρω την καθοριστική συνεισφορά των παιδιών και των γονέων τους για τη συμμετοχή στη διαδικασία. Χωρίς τη συμβολή τους δε θα ήταν δυνατή η ολοκλήρωση της παρούσας μελέτης. Τέλος, ένα μεγάλο και εγκάρδιο ευχαριστώ ανήκει σε όλους τους φίλους και συνεργάτες που στήριξαν το εγχείρημα και παρείχαν άμεση και έμμεση συνεχή ενθάρρυνση σε όλη την πορεία αυτού του ερευνητικού ταξιδιού.
Στιγμιότυπα από την εκπαιδευτική παρέμβαση
Λήψη διδακτορικής διατριβής
Η λήψη της διδακτορικής διατριβής είναι διαθέσιμη στα παρακάτω αποθετήρια:
- Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (ΕΑΔΔ)
- Πλημοχόη – Ιδρυματικό αποθετήριο του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου
